İran Türklerile tanışalım

  İran Türklerile tanışalım

Açıklama 

İran devleti, 1925 yılına kadar Selçuklu,Safevi Kaçar, Afşar, Kızılbaş, Türkmen ve Azerbaycan Türkleri devletleri ve hanedanları tarafından yönetilmiştir.

Büyük Selçuklu Devleti, Akkoyunlu Devleti, Karakoyunlu Devleti ve ardından Safevi devleti,Afşar Hanedanı, ve Kaçar Hanedanı , Türk kökenli birer devlettirler. Mezhepsel olarak Şii-Alevi çizgide olduğu için Sünni Türkler, Osmanlı Devleti ve Özbekler tarafından mezhep savaşları yaşanmıştır.

I. Abbas, Buhara Hanlığı hükümdarı Vali Muhammed Han'ı kabul ederken, (c. 1650, Çihil Sütünü, İsfahan)

Safevi devleti yüzyıllarca Türkmenler, Azerbaycan türkleri ve Kızılbaşlar gibi askerî ve devlet örgütlenmesini oluşturmuşlardır. Bu dönemde Fars kökenliler daha çok ticaret ve devlet işlerinde bulunmuşlardır. Türk savaşçıları o dönemlerde bir Fars kökenlinin emri altında görev yapmayı onursuzluk saymışlardır. Bu sebeple dönem dönem Türk-Fars çatışmaları yaşanmıştır. Büyük Safevi lideri Şah Abbas ,Şah ismail ,Afşar Hanedanı ve lideri Nadir Şah ve günümüz İran dini lideri Ayetullah Hamaney Türk kökenlidir
Şah İsmail(Hatayi)

Nüfus:

Bugünkü İran coğrafyasında yaşayan Türk halkarı sırasıyla Türkler, Azerbaycan türkleri, Türkmenler, Avşarlar, Kaşkaylar,Karapapaklar,Şahsevenler,Karadağlılar, Hamseler, Halaçlar, Kızılbaşlar, Kazaklar ve diğerleridir.

Son iran nüfus sayımında, İran nüfusu 74 milyon olarak kayda geçmiştir. Bu nüfusun etnik olarak paylaşımı şu şekildedir:

    Farslar ve fars kökenliler: % 35-40 (Gerçekte bunların hepsi Fars değil)
    Türkler ve türk halkları: % 40-45. Sayı olarak Türk nüfus, 35milyon ile 40 milyon arasındadır.
    Kürtler, Araplar, Lorlar, Belüciler ve diğerleri: % 10-15.

En büyük Türk nüfusunu Azerbaycan Türkleri oluşturur. Sayıları 18 miyon ila 25 milyon arasındadır.

İkinci büyük gurup Türkmenlerdir. Sayıları 2.5 milyon ila 3 milyon civarındadır.

Kaşkay Türkleri, sayıları 1.5 milyon ila 2 milyon arasındadır.

Diğer Türk toplulukları Avşarlar,Kaçarlar,Karapapaklar,Kazaklar: ise 2 ila 5 milyon arasındadır.

Coğrafya:

Türk halkları Coğrafi olarak bakıldığında;

Azerbaycan Türkleri: İran Azerbaycanı, Tebriz, Erdebil, Urumiye ,Zencan, Tahran ve Hemedan eyaletlerinde yoğun olarak yaşarlar azerbaycan bölgelerinde ise Türklerin nüfusun çoğunu teşkil ederler.

Türkmenler: Gülistan eyaletinde , Bender-i Türkmen , Günbed-i Kavus şehirlerinde yoğun olarak yaşarlar. Gülistan eyaletinin çoğunluğunu Türkmenler oluşturur. Mecliste temsil hakları, az da olsa vardır.

Kaşkaylar: Orta İran bölümünde olan Şiraz eyaletinde Şiraz, Firuzabad, Abadeh, Kazerun, Faraşbend şehirlerinde yoğun olarak yaşarlar. Kaşkay Türkleri , göçebe Türk toplumudur.

Diğer Türk halkları ,Avşarlar ,Kazaklar,Kızılbaşlar,Hamse ,Ustaclu,Karapapak,Terekeme ve diğerleri dağınık veya belli bölgelerde yaşamaktadır.

Dil

İran'da Farsça zorunlu öğretilir. Türkçe , Azerbaycan Türkçesi üzerinde önemli kısıtlamalar vardır. Bunlara rağmen, özellikle Azerbaycan türkçesi 20-25 milyon civarında insanın anadili ve konuştuğu dildir.

Türkmence,yine 2.5-3.5 milyon insan tarafından konuşulur.

Kaşkayca ise 1.5-2.5 milyon insan tarafından konuşulur.

Diğer Türk dilleri tahminen 2-3 milyon civarında konuşulma oranına sahiptir.İran Türklerinin büyük çoğunluğu % 90 seviyelerinde Oğuz Türklerine dayanmaktadır.

Kültür

İran kültürü ve medeniyeti; özellikle Türkler, Farslar, ve Arapların tarihî ve kültürel birikminin bir birleşimidir ve çok zengindir. Geçmişten günümüze, çok değerli edebî eserler, bu ülkede Türkçe , Farsça , Arapça olarak günümüze ulaşmıştır.